Ramiz Sadiku

Rođen je 1915. godine u Peći. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u rodnom mestu, a potom je upisao Pravni fakultet u Beogradu.

Još kao učenik Pećke gimnazije, pristupio je revolucionarnom omladinskom pokretu. Godine 1931. bio je jedan od sonivača sportskog kluba „Budućnost“, u kom se okuljala revolucionarna omladina. Pošto je rad klub ubrzo bio zabranjen, Ramiz je bio uhapšen i izvesno vreme je proveo u zatvoru. Član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) postao je 1933, a član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) 1936. godine. Ubrzo potom postao je član Biroa Okružnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju.

Godine 1938. kosovskim studentima, skojevcima i komunistima Okružni komitet KPJ za Kosovo i Metohiju je naložio da štampaju Proglas - zahtev za nacionalnu ravnopravnost Albanaca. U ovom Proglasu vlastima Kraljevine Jugoslavije upućen je oštar zahtev da prestane sa iseljevanjem Albanaca i oduzimanjem njihovog zemljišta. Ovaj Proglas, u čijem je sastavljanju učestvovao i Ramiz, i potpisao ga sa još 68 drugova, naišao je na veliki odjek u masama. Proglas je upućen i Društvu naroda u Ženevi.

Italijanskoj okupaciji Albanije 1939. godine žestoko su se suprotstavili svi Albanci. Okružni komitet KPJ za Kosovo i Metohiju organizovao je skupove na Kosovu i Metohiji i politički osvetljavao fašistički upad u Albaniju. Bili su i štampani su letci na albanskom jeziku. Policija u Peći, koja je imala u rukama desetak ovih letaka, organizovala je hapšenja, a među zatvorenima bio je i Ramiz Sadiku. Dva meseca je bio zatvoren u zloglasnoj Šerehmet-kuli u Peća, a potm je bio prebačen u zatvor na Adi Ciganliji. Kasnije je, ponovo vraćen u Peć, gde mu je organizovno suđenje. Tužilac je tražio smrtnu kaznu, ali pošto krivica nije mogla biti dokazana, oslobođen je. Odmah potom, morao je da prekine studije (bio je na trećoj godini) i ode na odsluženje vojnog roka.

Aprilski rat, 1941. godine, ga je zatekao na odsluženju vojnog roka u 42. pešadijskom puku u Bjelovaru. Posle žestokih borbi, koje je njegov bataljon vodio kod Daruvara s Nemcima, bio je zarobljen i odveden u sabirni gradski logor. Uz pomoć, bjelovarske partijske organizacije, uspeo je da pobegne iz zarobljeništva i vrati se u Peć. Po dolasku u rodno mesto, morao je da živi ilegalno, zbog straha da ga kao poznatog komunistu neuhapsi italijanska policija. Iako u ilegalnosti, aktivno je radio u Birou Okružnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju. Na početku okupacije, morao je gotovo sam da rukovodi Okružnim komitetom, jer su mnogi rukovodioci bili prešli u Crnu Goru.

Jula 1942. godine bio je uhapšen, na partijskom zadatku u Peći, i ponovo zatvoren u zloglasnu Šeremet-kulu. I pored stalnog mučenja, nije ništa odao, pa je zbog toga, septembra iste godine, prebačen u zatvor u Tiranu. Zahvaljujući, grupi albanskih komunista, koje je predvodio Koča Džodže, uspeo je da pobegne iz zatvora u ilegalno se vrati na Kosovo i Metohiju.

Aprila 1943. godine, zajedno sa Borom Vukmirovićem, boravio je u Đakovici. Pošto je u to vreme Svetozar Vukmanović Tempo, član CK KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ, došao je u Prizren, Ramiz i Boro su mu krenuli u susret. Na putu za Prizren, 7. aprila 1943. godine, kod sela Landovice upali su u zasedu i u borbi sa italijanskim fašistima i balistima ranjeni i uhvaćeni. Znajući da su visoki rukovodioci Narodnooslobodilačkog pokreta, neprijatelj je pokušao da mučenjem od njih izvuče podatke o drugim članovima pokreta. Pošto nisu hteli ništa da govore, odlučeno je da budu streljani. Streljani su zajedno 10. aprila 1943. godine, a na naredbu da se razdvoje, zagrlili su se još jače i kličući Narodnooslobodilačkoj borbi otišli u smrt.

Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 6. marta 1945. godine, zajedno sa Borom Vukmirovićem, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja jugoslavije. Ubrzo potom, 9. septembra 1945. godine, Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Albanije, a na predlog Vrhovnog komandanta NOV Albanije Envrea Hodže, proglašen je za narodnog heroja Albanije.

U godinama posle Drugog svetskog rata, Boro i Ramiz (albanski: Boro dhe Ramiz) su predstvaljali simbol bratstva i jedinstva srpskog i albanskog naroda i Narodnooslobodilačke borbe na Kosovu i Metohiji. Njihova imena nosila su mnoge ulice i škole, kao i sportski centar u Prištini. Na mestu njihove pogibije, u selu Landovici, 1963. godine podignut je spomenik u obliku obeliska sa mozaikom i spomen-česmom (autori: arhitekta M. Pecić, skulptor S. Arsić i slikar H. Ćatović). Pesnik Adem Gajtani posvetio im je pesmu „Boro i Ramiz“.

Boro Vukmirović

Rođen je 1. avgusta 1912. godine u mestu Bercigovo, u Bugarskoj. Njegov otac Nikola, poreklom Crnogorac, bio je učesnik Ilindanskog ustanka, 1903. godine. Posle sloma ustanka bio je u zatočeništvu u Turskoj, a kasnije je otišao u Bugarsku, gde se oženio Stojankom i dobio tri sina - Boru, Andru i Radeta. Godine 1914. porodica se preselila u Peć, gde je Bora završio osnovnu školu i šest razreda gimnazije. U to vreme Pećka gimnazija je imala samo šest razreda, a dalje školovanje je trebalo nastaviti u Prizrenu za šta njegovi roditelji nisu imali mogućnosti, pa se posle završenog šestog razreda zaposlio kao radnik. Radio je u Peći i drugim mestima Kosova i Metohije.

Kao mladi radnik, pristupio je radničkom pokretu. Član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) postao je 1932, a član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) 1933. godine. Već krajem 1934. godine postao je sekretar Mesnog komitetu KPJ u Peći.

Zbog revolucionarne aktivnosti više puta je bio hapšen i proganjan od strane policije. Godine 1935. je bio uhapšen i mučen u policijskom zatvoru u Peći. Potom je bio izveden pred Državni sud za zaštitu države u Beogradu, ali je zbog nedostatka dokaza bio oslobođen. Na Prvoj oblasnoj konferenciji KPJ za Kosovo i Metohiju, početkom jula 1937. godine, izabran je za organizacionog sekretara Oblasnog komiteta, a početkom avgusta 1940. godine i za člana Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Sandžak i Kosovo i Metohiju. Oktobra 1940. godine, na prisustvovao je u Zagrebu Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, na kojoj je bio kandidat za člana Centralnog komiteta KPJ. Bio je organizator mnogih štrajkova, demonstracija i drugih akcija radničke klase u Peći i drugim mestima Kosova i Metohije - posebno velikih antifašističkih demonstracija 11. maja 1940. i martovskih demonstracija 1941. godine u Peći.

Posle Aprilskog rata i okupacija Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine, radio je na sređivanju partijskih organizacija i organizovanju oružane borbe na Kosovu i Metohiji. Najpre je bio član Vojnog komiteta, formiranog pri Oblasnom komitetu KPJ, a posle hapšenja Miladina Popovića, preuzeo je funkciju sekretara Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju. Po direktivi Centralnog komiteta KPJ, uspostavio je je veze sa albanskim komunistima i pomogao im u radu na organizovanju Komunističke partije Albanije i Narodnooslobodilačke borbe.

Oktobra 1941. godine bio je imenovan za političkog komesara Metohijskog partizanskog odreda, a oktobra 1942. godine za člana privremenog Glavnog štaba partizanskih odreda Kosova i Metohije. Tada je pokrenuo, i do smrti uređivao, list „Glas naroda“, organ Okružnog komiteta KPJ i Narodnooslobodilačkog pokreta na Kosovu i Metohiji. Obilazio je partijske organizacije, držao savetovanja, radio na širenju bratstva i jedinstva između Srba i Albanaci i formiranju partizanskih odreda.

Boro Vukmirović i Ramiz Sadiku, narodni heroji Jugoslavije

Aprila 1943. godine, zajedno sa Ramizom Sadikuom, boravio je u Đakovici. Pošto je u to vreme Svetozar Vukmanović Tempo, član CK KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ, došao je u Prizren, Boro i Ramiz su mu krenuli u susret. Na putu za Prizren, 7. aprila 1943. godine, kod sela Landovice upali su u zasedu i u borbi sa italijanskim fašistima i balistima ranjeni i uhvaćeni. Znajući da su visoki rukovodioci Narodnooslobodilačkog pokreta, neprijatelj je pokušao da mučenjem od njih izvuče podatke o drugim članovima pokreta. Pošto nisu hteli ništa da govore, odlučeno je da budu streljani. Streljani su zajedno 10. aprila 1943. godine, a na naredbu da se razdvoje, zagrlili su se još jače i kličući Narodnooslobodilačkoj borbi otišli u smrt.